چادرشب بافى یكى از صنایع دستى زیباى استان گیلان است.

چادرشب پارچه ای است زیبا و رنگارنگ که در قاسم آباد و رودسر و براساس فرهنگ ٬آداب و رسوم دیرینه مردم آن دیار بافته می شود.چادرشب در نوع اصیلش با ابریشم مر غوب یا کجین و در نمونه ای متاخر با نخ های دستریس پنبه ای محلی با استفاده از دستگاه های بافندگی دو وردی بافته می شود. چادرشب های قاسم آباد به دو نوع چهارخانه و یکرنگ تقسیم می گردند

نوع یکرنگ این بافته ها توسط دختران جوان تر محلی و با حرکت پود اضافه با نقش های برگرفته از طبیعت ٬محیط اطراف و زندگی روستایی بافته می شود.چادرشب های چهارخانه نیز با نقوشی هندسی٬چهارخانه و ساده برای مصارفی همچون دستمال ٬بقچه ٬روتختی یا پتویی استفاده می شود.

شناخته ترین کاربرد چادرشب ها به عنوان کمرپیچ زنان محلی در هنگام کار است.چادرشب به صورت پارچه هایی باریک به عرض ۲۰ تا ۳۵ سانتی متر وطول ۲تا۵/۲متر بافته شده و با به هم دوختن ۶تا۸تکه از آن یک قواره پارچه حاصل می گردد.با این حال پارچه هایی که تحت عنوان چادرشب در بسیاری از روستاهای ایران معمولا در اندازه ۲در۲مترمربع بافته شده و برای پیچیدن تشک ٬لحاف٬البسه و نظایر آن قرار می گیرد با بافته های که در شرق گیلان تولید می شود کاملا متفاوت است .چادرشب های مناطق مختلف ایران از نظر طرح و رنگ تقریبا مشابه یکدیگرند ولی چادرشب قاسم آباد گیلان به دلیل برخی طرح ها و رنگ های خاصش ارزش هنری بیشتری دارد

چادر شب بافی قاسم آباد

تاریخچه چادر شب بافی قاسم اباد

«چادرشب بافى» یكى از هنرها و صنایع دستى زیباى استان گیلان است كه تولید این هنر دستباف در قسمتهاى وسیعى از استان به خصوص در شهرها و روستاهاى شرق گیلان متداول و مرسوم است. در این میان اما مركز عمده چادرشب بافى گیلان شامل روستاهاى اطراف شهرستان رودسر به خصوص «قاسم آباد سفلى و علیا» است.
تولید چادرشب توسط زنان روستایى این مناطق و در فصول غیركشاورزى (پاییز و زمستان) توسط دستگاههاى بافندگى سنتى خاص صورت مى پذیرد. نوع مرغوب این تولیدات از كجین «ابریشم درجه ۳» بافته مى شود اما امروزه تولیدات نخى و نیز كاموایى آن بیشتر متداول است.

محصول تولیدى مذكور به صورت نوار با عرض حدود ۳۰ سانتیمتر بوده كه از به هم دوختن از عرض ۷ الى ۸ تكه به طول ۲ متر از نوارهاى مذكور، چادرشب به وجود مى آید.
چادر شب جزئى از لباس محلى زنان منطقه قاسم آباد بوده و مصارف متعدد دیگرى درزندگى مردم مناطق روستایى دارد. این محصول به عنوان روتختى،رختخواب پیچ، بقچه، زیرانداز، پرده، رومیزى و … نیز در زندگى روزمره مردمان این دیار مورد استفاده قرار مى گیرد. البته بازار عمده داد و ستد چادر شب در محدوده مراكز تولید و در بازار روزهاى مناطق شهرى و روستایى گیلان است.

اما اخیراً با تولید محصولات جانبى كه از این منسوجات ساخته مى شود از جمله كلاهك آباژور، رومیزى، روتلفنى، روتلویزیونى، روطاقچه اى و حتى پیراهن مردانه و … مى توان بازار وسیعترى براى این محصول دستى زنان پرتوان و سختكوش روستایى پیش بینى نمود.

اغلب دختران قاسم آباد چادرشب مرغوب را كه با مخلوطى از كجین (نوعى ابریشم درجه۳) بافته مى شود به منظور تهیه جهیزیه شان بافته و آماده مى نمایند و این نوع محصول به ندرت براى فروش عرضه مى شود.
پارچه چادرشب باریك به عرض ۳۱ سانتیمتر و طول ۲ متر است كه نقشهایش را در پود نمودار مى كند. چادرشب با تقسیم توپ پارچه به ۶ قسمت و دوختن آنها به یكدیگر تهیه مى گردد. اهالى قاسم آباد براى حفظ آداب و رسوم محلى بخصوص پوشیدن لباس هاى سنتى و برگزارى مراسم عروسى ، بسیار كوشا هستند. علاوه بر قاسم آباد در بى بالان و گزافرود در ۲ كیلومترى جنوب غربى بخش كلاچاى بافت چادرشب به صورت خانگى مرسوم مى باشد و هنوز  فراموش نشده است .

چادرشب های قاسم آباد به دو نوع چهارخانه و یکرنگ تقسیم می شود

چادر شب بافی قاسم آباد

به طور متوسط بافتن یك چادر شب در حدود یك ماه طول مى كشد زیرا زنان قاسم آباد در ساعات فراغت از خانه دارى، پارچه بافى مى كنند و در روز بیش از ۳ تا ۴ ساعت وقت صرف آن نمى شود. براى بافتن چادر شب كه مخلوطى از كجین و نخ پنبه اى تابیده است یك كیلو كجین مصرف مى شود.

مهمترین مشكل چادر شب بافى گرانى كجین است و به همین دلیل نیز استفاده از نخ كاموا براى ایجاد نقشهاى رنگى رفته رفته متداول شده كه البته به اصالت و مرغوبیت چادر شبها لطمه زیادى زده است.

رنگ اصلى زمینه چادر شبها معمولاً قرمز است. البته متن بنفش و سبز نیز به مقدار بسیار كم در منطقه قاسم آباد بافته مى شود. طرح هاى كار شده روى چادر شب هندسى بوده ورنگهاى سفید، سبز، نارنجى، زرد ، صورتى،  آبى و قرمز در تركیبهاى هماهنگ در آن استفاده شده است. نگاره ها آمیزه اى است از صور طبیعى واشكال انتزاعى هندسى است كه بر روى نخستین آثار سفالى منقش منطقه نیز دیده مى شود.

دستیار پروفسور ابراهام پوپ محقق شرق شناس عقیده دارد كه اینگونه تزئینات مختص به بافتهاى روزگاران نخستین است. پروفسور آبراهام پوپ در گزارش بافت چادر شبهاى قاسم آباد مى نویسد: «خطوط زیگزاگ با رنگهاى متناوب سیاه و سفید كنایه اى است از بركه هاى پر موج كه در نور آفتاب بازتاب یافته است. در آثار سفالى لرستان نقش هاى شطرنجى را نماینده كشتزارها مى دانند».

چادر شب بافی قاسم آباد

«ماه ویریب دار» و «دریاگل» ، نمونه از نقشهایى است كه زنان چادرشب باف قاسم آباد در دستباف هاى خود از آنها استفاده مى كنند.
پروفسور پوپ كه در خصوص فرهنگ ممالك شرق تحقیق كرده است در بخش  دیگرى از گزارش چادر بافى قاسم آباد در خصوص نقش هاى روى چادر شبها مى نویسد: نقش شانه كه در چادر شبها دیده مى شود یادآورنده هنرعامیانه قفقاز است كه براى مردم، خواص سحر آمیز بسیار داشته است، همچنین وى تصاویر اردك و غاز و درخت و گل را نشانه هاى معمولى بركت وشادى مى داند،بافندگان روستایى نیز این فرم ها را نشانه بركت وشادى مى دانند و مى گویند:از كودكى این فرم ها را آموخته ایم واین اشكال نمى تواند چیزى غیر از بركت معنى داشته باشد.

پروفسور پوپ اشاره به صف اسبها وسواران برجسته اى دارد كه بر روى چادرشبها نقش شده است و آن را با نقش قالى «پازیریك» كه به همین شكل داراى صفى از سواران در كنار بركه اى است مقایسه مى كند متأسفانه این گونه نقشها دیگر بافته نمى شود و به ندرت مى توان این نقش را در چادر شبهاى قدیمى یافت. وقتى در خصوص علت بافته نشدن اینگونه نقش ها از زنان روستایى سؤال مى شود در پاسخ مى گویند: تا ۱۵ سال پیش نیز این فرم ها در چادر شبهاى قاسم آباد بافته مى شد اما این نقش جزو نقوش پركار است و این نوع نقش ها وقت زیادى مى برند آنها همچنین مى گویند هزینه زیاد زندگى بافندگان را مجبور كرده تا هر چه زودتر كار بافت چادر شب را تمام كرده و در بازار به فروش رسانند. از این رو استفاده از اینگونه نقش ها مقدور نیست و سعى بر این است كه فرمهاى ساده اى انتخاب شود تا چادر شب زودتر بافته شود.

چادر شب بافی قاسم آباد

یكى دیگر از فرمهایى كه روى چادرشبهاى قاسم آبادى یافت مى شود نقش «قالى گل» است كه مرتبط به زمانى است كه براى اولین بار قالى به این منطقه آورده شد. استادكاران و بافندگان آن زمان از گلهاى قالى خوششان آمده و سپس از آن تقلید كرده و به همین دلیل اسم این نقش را قالى گل گذاشتند.

هنر چادر شب بافى یكى از صنایع دستى سنتى و مشهور شرق گیلان در منطقه قاسم آباد رودسر بوده كه توسط زنان روستایى در فصول غیركشاورزى تولید مى شود. موارد مصرف چادرشب علاوه بر روتختى و روتلویزیونى، به صورت سنتى به دور كمر زنان روستایى به هنگام كار و حمل فرزندانشان بسته مى شود. ضمن اینكه به عنوان جهیزیه جزو سرمایه دختران محسوب مى گردد.

مى توان گفت هنرمندان بافنده چادرشب هاى رنگین قاسم آبادى از نظر ذوق و زیباشناسى و هنر رنگ آمیزى بافته هاى خویش به مرحله وزیبایى شناسى  علمى رسیده اند. این روستاییان علم خویش را مدیون كار و تلاش و زندگى آزادشان در دامان طبیعت هستند. آنها به خوبى نیازهاى زندگیشان را در چادرشبها پاسخ مى گویند. اینبافندگان نشاطها، هیجانها، ترس و تشویششان را با استفاده از انواع تقابلهاى رنگى بر روى چادرشبها مى بافند.

هنرمندان این منطقه با وجود اینكه ممكن است از نظر انتخاب فرمها و نقوش استعمال شده بر روى چادرشبها الهاماتى از دورانهاى قبل و از تمدنهاى باستانى منطقه گرفته باشند ولى این الهامات را تكمیل كرده اند آنچه به وسیله ایشان ارائه گردیده، تكمیل تر و زیباتر از آثار قبل بوده است و مهارت و استادى هنرمند و ذوق لطیف و نكته سنج او به خوبى در بافته هاى هنرى اش تجلى نموده است. آنچه مسلم است این نبوغ هنرى متمركز در این ناحیه نیز مى تواند به وسیله هنرمندان دوره هاى بعد مورد استفاده قرار گیرد